Indywidualne i grupowe interesy werbalizowane w postaci odpowiednich systemów wartości są jednakże jednym tylko elementem, charakteryzującym zjawisko podmiotowości. Badacze zajmujący się tą problematyką podkreślają inne – obok aksjologicznego (ewaluatywnego) – wymiary, jak np. poznawczy czy normatywny [por. przegląd koncepcji: Korzeniowski 1986]. Pełne przeto wyjaśnienie procesów alienacji i podmiotowości wymaga uwzględnienia i tych wymiarów. Wprowadza nas to w problematykę świadomości.W tradycji socjologicznej zwykło się charakteryzować świadomość w paradygmacie funkcjonalnym, tzn. przez wskazanie na jej funkcje społeczne, jakie spełnia, bądź spełniać winna, by zapewnić koordynację indywidualnych zachowań w taki sposób, by możliwe było trwanie i rozwój struktur społecznych.
