Owo funkcjonalne odniesienie przekonań żywionych przez jednostki i grupy społeczne posiada szczególne znaczenie w eksplanacyjnej tradycji marksizmu, jakkolwiek nieobce jest i innym kierunkom. Najogólniej mówiąc, paradygmat funkcjonalny, czy też funkcjonalno-socjologiczny, wskazuje rację funkcjonalną dla wartości realizowanej (realizowanych) w układzie kulturowym, wyróżniając je w społecznym otoczeniu owego układu. I tak np. wedle jednego z bardziej rozpowszechnionych ujęć nauka dlatego osiąga, metodą prób i błędów, coraz pełniejszą prawdę o świecie, bo wymaga tego efektywność praktyki społecznej (produkcyjnej – w interpretacjach skrajnych).
