Stąd ani myśl moja, ani uczucie, nie. są naprawdę wolne i własne; myślę i odczuwam »dla« ludzi, aby z,rymować się z nimi; doznaję spaczenia w następstwie tej najwyższej konieczności”. Zauważmy: autor mówi o konieczności najwyższej. Obie jego wypowiedzi są zapisane z nieprześcignioną precyzją i obie są bezwzględnie prawdziwe. Ten – zdawałoby się – nierozwiązalny splot niezależności i zależności, wolności i jej zaprzeczenia w imię ko­nieczności najwyższej, rekapituluje mój dotychczasowy wywód i uprzy­tomnia, na czym polega dylemat wartościującego.Od dylematu tego wolny jest samolubny egocentryk, co oczywiste, lecz nie zna go także szowinista. Szowinista to ktoś, kto utożsamia się bez reszty z jednym tylko ze swych obszerniejszych istnień. Szowinista rodzinny realizuje interes swojej rodziny idąc, dosłownie, po trupach.