Analizując przeto samo zjawisko musimy odwoływać się do podstawowych mechanizmów regulacyjnych zachowań. Z punktu widze­nia socjologii wiedzy, mechanizmami podstawowymi są te, które związane są z poznawczym i ewaluatywnym wymiarem aktywności człowieka. Nie wchodząc w subtelności koncepcji psychologicznych, poświęcających tej problematyce wiele miejsca, chciałbym wskazać pewne cechy organizacji życia społecznego, które wydają się niezbędne dla rozważenia zjawiska podmiotowości w perspektywie zarówno indywidualnej, jak i grupowej.Otóż jeżeli trafną jest teza ogólna, że działanie człowieka zmierza do realizacji celów wyznaczonych akceptowanym systemem wartości w oparciu o wiedzę pozwalającą rekonstruować mu podstawowe warunki owej działalności, to socjologia wiedzy – tak jak rozumiem jej przedmiot stworzyć może niezbędne przesłanki dla wyjaśniania zarówno samych zachowań, jak i obiektywnych rezultatów działań podejmowanych przez jednostki i grupy społeczne. Poniższe uwagi nie pretendują bynajmniej do zrealizowania tego zadania.