Idee potencjalnie funkcjonalne wobec interesów ogólnospołecznych. Chodzi tu o interesy wspólne wszystkim członkom społeczeństwa, które werbalizowane są w postaci np. norm moralnych, katalogu „praw człowieka’’ itp. Przykładem może być norma „nie zabijaj”, która wspólna jest wszystkim ludziom (w naszej kulturze, w obecnym czasie) bez względu na podziały klasowe i inne. Tego typu układy nazwać można światopoglądem.Między poszczególnymi typami świadomości zachodzi sprzeczność ze względu na to, że świadomość społeczna rozumiąna jako „połączenie” trzech wyróżnionych typów nie jest „gatunkiem naturalnym”, tj. całościąjednakowej istocie i podlegającą działaniu tych samych prawidłowości (Nowak 1977). Świadomość społeczna byłaby takim gatunkiem, gdyby układy z poziomu świadomości instrumentalnej, podporządkowane były układom charakterystycznym dla świadomości klasowej, te zaś układom światopoglądowym.
