W sumie tedy mechanizm globalny, o którym, mowa wykazuje pewne makroosobliwości: tendencje, które są nieodwracalne na poziomie jednostkowym – do zniewolenia czy do zbieszenia – mogą ulec odwróceniu na poziomie makrospołecznym; życie społeczne ma jak gdyby wbudowane mechanizmy chroniące je przed dwoma ekstremami: totaliz:acją i anomią. Nie trzeba dodawać, że stwierdzenie powyższe ma sens modelowy jedynie. W zastosowaniach empirycznych znaczy ono tyle tylko, że życie społeczne zawsze mechanizmy takie ujawnia, nie zaś, że okazują sie one skuteczne. Zawsze tedy w wypadkach zagrożenia totalizacją wpływ uzyskują rewolucjoniści, a w wypadkach zagrożenia anomią rosną wpływy bogobojnych na masy, nic nie gwarantuje jednak, iż wpływy te okazują się dostatecznie silne, aby oddalić oba niebezpieczeństwa.
